Belangenverstrengeling is aan de orde wanneer tegelijkertijd meerdere belangen worden gediend die niet met elkaar verenigbaar zijn. Het eigen belang conflicteert met het algemeen belang dat de overheid dient. Belangenverstrengeling gaat vaak samen met misbruik van de positie en bevoegdheden die je vanuit je publieke taak hebt. Het is een vorm van machtsmisbruik die de overheid grote schade kan opleveren. Het raakt het hart van het zijn van volksvertegenwoordiger, bestuurder en ambtenaar van de overheid en de democratie.

Als bestuurder of ambtenaar dien je het algemeen belang en versterk je het vertrouwen in het openbaar bestuur. Je maakt je niet schuldig aan belangenverstrengeling, omdat dit het vertrouwen van de samenleving in de overheid schaadt. Belangenverstrengeling is dan ook een ernstige integriteitsschending en wordt gezien als verwijtbaar bestuurlijk of ambtelijk handelen. Om belangenverstrengeling zoveel mogelijk te voorkomen zijn er voor zowel bestuurders als ambtenaren regels op het gebied van onder andere nevenwerkzaamheden, neveninkomsten en financiële belangen.

Schijn van belangenverstrengeling

Ook ‘de schijn tegen’ is niet goed voor de geloofwaardigheid van de overheid. De verdenking van belangenverstrengeling hoeft niet waar te zijn om het vertrouwen in de overheid ernstig te beschadigen. Bijvoorbeeld omdat het heel lastig blijkt te zijn achteraf iets uit te kunnen leggen. Van iedereen met een publieke taak mag daarom worden verwacht alles te doen wat mogelijk en redelijk is om ook de schijn van belangenverstrengeling tegen te gaan. Dat beschermt niet alleen de geloofwaardigheid van het overheidsorgaan waar je voor werkt, maar ook jezelf tegen lastig te weerleggen beschuldigingen.

Je kunt de schijn van belangenverstrengeling bijvoorbeeld tegengaan door het niet behandelen van een kwestie van een naaste of bekende, door je te onthouden van de besluitvorming daarover of door je persoonlijk belang op de juiste plek openlijk te melden.

In veel zaken is het onderscheid tussen integer en niet-integer handelen heel helder. Iedereen zal het er over eens zijn dat je jouw invloed of positie bij de overheid niet mag gebruiken (lees: misbruiken) om jezelf, je familie, vrienden en bevriende bedrijven of instellingen te bevoordelen. Maar in de dagelijkse praktijk zijn er ook veel twijfelgevallen of dilemma’s. Kun je bijvoorbeeld wel of niet deelnemen aan een feest dat door een bedrijf wordt georganiseerd waar jouw organisatie zaken mee doet? Voor je netwerk is het mogelijk interessant, maar je kunt er ook door in een ongewenste, afhankelijke positie terechtkomen.

Heb je vragen, twijfels of sta je voor een dilemma?

Blijf er in ieder geval niet zelf mee rondlopen. Want ook het niet melden van een mogelijk ongewenste samenloop van belangen kan worden aangemerkt als een integriteitsschending. Bespreek een eventuele (schijn van) belangenverstrengeling daarom altijd met de voor jouw functie of rol aangewezen persoon. Wie dat is, kun je meestal opzoeken in de integriteitsregeling van jouw organisatie en vraag dit anders na bij je leidinggevende of de voorzitter van het orgaan waarvoor je werkt.